عناوین مطالب
مفهوم کلی قرارداد هوشمند
قرارداد هوشمند، یک اختراع جذاب و نوآورانه در دنیای فناوری اطلاعات است که توانایی اجرای دستوراتی خاص را به صورت خودکار و بدون نیاز به دخالت انسان را داراست. در اصطلاح فنی، آن را می‌توان به عنوان یک برنامه یا کدی تعریف کرد که در صورت بروز شرایط معین، فعالیت‌های مشخصی را انجام می‌دهد.
برای بهتر درک مفهوم، به یک مثال واقعی می‌پردازیم: فرض کنید که در یک شب بارانی و نیمه‌تاریک، شما در خیابان هستید و نیاز به سفری سریع دارید. اما ماشینی برای شما در دسترس نیست و تاکسی‌های معمولی نیز در دسترس نیستند. در این حالت، می‌توانید از یک خودروی هوشمند که مجهز به قرارداد هوشمند استفاده کنید. با استفاده از یک برنامه تلفن همراه، سفر خود را رزرو کنید و خودروی هوشمند به صورت خودکار به محل شما می‌آید. بدون نیاز به راننده، شما را به مقصدتان منتقل می‌کند. همچنین، هزینه سفر و سایر هزینه‌های مربوطه به صورت خودکار از حساب شما کسر میشود و شما نیازی به پرداخت نقدی یا ارائه اطلاعات پرسنلی ندارید. در اینجا، قرارداد هوشمند به عنوان یک واسطه بین شما و خدمات مورد نیازتان عمل می‌کند، بدون اینکه نیاز به اطلاعات شخصی یا مالی بیشتری از شما داشته باشد.
استفاده از قراردادهای هوشمند نه تنها در حوزه حمل‌ونقل، بلکه در زمینه‌های مختلف دیگری مانند مالی، بیمه، املاک و مستغلات، تجارت الکترونیک و غیره نیز مورد استفاده قرار میگیرد. این فناوری، امکاناتی گسترده برای اتمام معاملات، ارتباطات امن و بدون واسطه، کاهش هزینه‌ها و بهبود کارایی را فراهم می‌کند.
اما با این همه مزایا، قراردادهای هوشمند همچنین با چالش‌ها و ریسک‌هایی نیز روبرو هستند. از جمله مهمترین چالش‌ها می‌توان به مسائل امنیتی، پیچیدگی در توسعه و اجرا، عدم تطابق با قوانین و مقررات موجود، و احتمال وقوع خطاهای برنامه‌نویسی اشاره کرد.
قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست؟
در دهه ۱۹۹۰ میلادی، نیک زابو به عنوان یکی از افراد پیشگام در زمینه فناوری اطلاعات، مفهوم قراردادهای هوشمند را معرفی کرد. وی به عنوان نخستین فردی بود که از اصطلاح “اسمارت کانترکت” استفاده کرد و این مفهوم را به عنوان یک ابزار برای ایجاد یک شبکه کامپیوتری رسمی و ایمن، از طریق ترکیب پروتکل‌ها با رابط‌های کاربری، تعریف کرد.
در زمان معرفی، نیک زابو به اهمیت و کاربردهای مختلف قراردادهای هوشمند در زمینه‌های گوناگون، از جمله سیستم‌های اعتباری، فرآیند پرداخت، و مدیریت حقوق محتوا، اشاره کرد و این مفهوم را مورد بحث و گفتگو قرار داد.
در عصر ارزهای دیجیتال، قراردادهای هوشمند به معنای اجرای برنامه‌ها و اپلیکیشن‌ها بر روی بلاک‌چین تلقی میشود. این برنامه‌ها به عنوان یک نوع از توافقات دیجیتالی عمل می‌کنند که توسط مجموعه‌ای از قوانین قابل اجرا هستند. این قوانین توسط کدنویسی کامپیوتری تعریف شده‌اند و هرگز از پیش تعیین شده‌اند. همچنین، کد مربوط به قراردادهای هوشمند توسط تمام گره‌های شبکه بلاک‌چین تکثیر و اجرا میشود.
با استفاده از Smart Contract ها در بلاک‌چین، ما می‌توانیم پروتکل‌هایی بدون نیاز به اعتماد بین دو طرف را ایجاد کنیم. در این حالت، طرفین می‌توانند تعهداتی را انجام دهند بدون اینکه به یکدیگر اعتماد داشته باشند و با اطمینان کامل از اجرای قرارداد هوشمند. استفاده از این فناوری باعث حذف واسطه‌ها و کاهش هزینه‌های عملیاتی میشود.
قراردادهای هوشمند برای اولین بار توسط خالق اتریوم، ویتالیک بوترین، محبوبیت یافتند و کاربردشان به شدت گسترش یافت. هر بلاک‌چین ممکن است دارای روش‌های متفاوتی برای پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند باشد.
نحوه عملکرد قرارداد هوشمند
در قلب هر قرارداد هوشمند، یک قطعه کد وجود دارد که یک شرط را مشخص می‌کند و به سیستم می‌گوید: «اگر این اتفاق افتاد، این کار را انجام بده». این منطق در واقع در سیستم‌های سنتی هم وجود دارد. به عنوان مثال، وقتی شما از درگاه پرداخت اینترنتی یک بانک استفاده می‌کنید، نرم‌افزار مربوطه دقیقاً همین کار را انجام می‌دهد.
در اصل، منطق این نرم‌افزار این است که «اگر موجودی حساب شما بیشتر از مبلغ خرید باشد، مبلغ خرید را از موجودی کم کن و اجازه خرید را بده». اما چالشی که در اینجا وجود دارد، این است که یک سازمان ثانویه، به عنوان مثال بانک، مسئول انجام این تصمیم است. اما اگر از قرارداد هوشمند استفاده شود، دیگر نیازی به سازمان ثانویه نیست و تصمیم‌گیری به عهده بلاک‌چین قرار میگیرد.
به عنوان مثال، به جای استفاده از درگاه پرداخت بانک، شما می‌توانید از کیف پول دیجیتال خود برای پرداخت استفاده کنید و قرارداد هوشمند مسئولیت بررسی موجودی کیف پول را برعهده دارد. یکی از جذابیت‌های قراردادهای هوشمند این است که هر کسی می‌تواند برای تأمین نیازهای خودش یک قرارداد هوشمند بنویسد و معامله‌ای که دوست دارد را انجام دهد.
برای این کار، فقط کافی است یک زبان برنامه‌نویسی مانند «سالیدیتی» را یاد بگیرید و کمی رمز ارز بلاک‌چین را در کیف پول دیجیتال خود داشته باشید تا برای پرداخت کارمزد استفاده کنید. اکنون شرکت‌های فعال در زمینه ارزهای دیجیتال با استفاده از قراردادهای هوشمند، سایت‌ها و پلتفرم‌های مختلفی را ایجاد کرده‌اند که هر کدام در زمینه خاصی به کاربران خدمات ارائه می‌دهند. این سایت‌ها و پلتفرم‌ها به عنوان «برنامه‌های غیرمتمرکز» یا DApp شناخته می‌شوند زیرا کل منطق آن‌ها به شکل یک قرارداد هوشمند نوشته شده است و از آنجایی که روی بلاک‌چین و بنابراین روی کامپیوترهای مختلفی قرار دارد، متمرکز نیست.
به عنوان مثال، پلتفرم وام‌دهی و سپرده‌گذاری «آوه» (Aave) یک برنامه غیرمتمرکز است زیرا همه فعالیت‌های آن بر اساس یک قرارداد هوشمند نوشته شده است و هیچ شخص یا سازمانی در آن دخالت ندارد. به عنوان مثال، یکی از منطق‌های قرارداد هوشمند این پلتفرم ممکن است این باشد که در پایان هر ماه ۵ درصد سود به افرادی که ۱۰۰ دلار در این پلتفرم سپرده گذاری کرده‌اند، اختصاص دهد.
بخش های مختلف قرارداد هوشمند
۱. طرفین قرارداد یا امضاکنندگان:
طرفین قرارداد هوشمند از امضاهای دیجیتالی استفاده می‌کنند تا تایید یا رد کردن یک سری داده‌ها را انجام دهند.
۲. موضوع قرارداد:
موضوع قرارداد، مسئله‌ای است که طرفین بر آن توافق می‌کنند. به عنوان مثال، موضوع قرارداد می‌تواند فروش خانه یا ماشین یا … ، اجاره آپارتمان یا پرداخت وام باشد.
۳. شرایط قرارداد:
شرایط قرارداد، دستوراتی هستند که در صورت تایید آن‌ها، قرارداد نهایی میشود. به عنوان مثال، شرطی ممکن است این باشد که پس از تحویل خودرو، پول آن به حساب فروشنده منتقل شود.
۴. زبان برنامه‌نویسی:
زبان برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند، کد یا مجموعه ای از کدها است که مطابق و در نظر گرفتن شرایط قرارداد نوشته شده و روی بلاک‌چین قابل اجرا است. به عنوان مثال، زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی که برای نوشتن قراردادهای هوشمند روی بلاک‌چین اتریوم مورد استفاده قرار میگیرد.
اصلی ترین ویژگی های قرارداد هوشمند
۱. پخش (توزیع) شده:
قراردادهای هوشمند در تمامی گره‌های شبکه اتریوم منتشر و توزیع می‌شوند. این مورد یکی از تفاوت‌های اصلی آن‌ها با راه‌حل‌های سرور متمرکز است.
۲. قطعی:
تنها در صورت برآورده شدن شرایط، اقدامات پیش‌تعیین شده را اجرا می‌کنند و بدون توجه به اجرا‌کننده، نتیجه ثابت است.
۳. خودمعیار:
قراردادهای هوشمند می‌توانند اقدامات متعددی را به صورت خودکار و بدون دخالت مستقیم انسان انجام دهند، اما در صورت عدم فعال‌سازی، در وضعیت آرامی باقی می‌مانند.
۴. ثابت:
بعد از ایجاد، قراردادها قابل تغییر نیستند، مگر اینکه عملیاتی قبلاً اجرا شده باشد. بنابراین، آن‌ها را می‌توان به عنوان کدهای بدون تغییر معرفی کرد.
۵. قابل شخصی‌سازی:
قبل از استقرار، می‌توان قراردادهای هوشمند را به روش‌های مختلفی بنویسید، این امر امکان ایجاد انواع برنامه‌های غیر متمرکز را فراهم می‌کند؛ اتریوم یک بلاک‌چین تورینگ کامل است.
۶. بدون نیاز به اعتماد به شخص ثالث:
دو یا چند طرف می‌توانند از طریق قراردادهای هوشمند بدون نیاز به اعتماد متقابل با یکدیگر تعامل کنند. همچنین، فناوری بلاک‌چین از صحت داده اطمینان حاصل می‌کند.
۷. شفاف:
زیرا قراردادهای هوشمند بر اساس بلاک‌چین عمومی اجرا می‌شوند، کدهای منبع آن‌ها غیر قابل تغییر و برای همه قابل مشاهده است.
برخی از معایب قرارداد هوشمند
مشکلات پیچیدگی و هزینه:
هم‌اکنون، برای ساختن توافقنامه‌های هوشمندِ دلخواه گزینه‌ای به جز برنامه‌نویسی پیچیده وجود ندارد که تنها حرفه‌ای‌ها قادر به انجام آن باشند. البته سرویس‌هایی برای ایجاد توافقنامه‌های هوشمند بدون نیاز به برنامه‌نویسی راه‌اندازی شده است، اما هنوز این سرویس‌ها نمی‌توانند توافقنامه‌های پیچیده را طراحی کنند.
خطای انسانی:
احتمال وجود اشتباه یا اشکال در کد توافقنامه وجود دارد و بنابراین، اگر توافقنامه هوشمند در بلاک‌چین ثبت شود، از آنجایی که غیرقابل تغییر است ممکن است ضررهای مالی قابل توجهی برای کاربران ایجاد شود. به‌عنوان مثال، می‌توان به پروژه DAO در اتریوم اشاره کرد.
مشکل اوراکل‌ها:
اوراکل به منبع یا سرویسی گفته میشود که برای توافقنامه، داده‌های خارجی را فراهم می‌کند تا آن‌ها را پردازش کند. این منبع متمرکز است و ممکن است با هک کردن و تغییر دادن اطلاعات هواشناسی در این سایت، توافقنامه هوشمند را به اشتباه انداخت.
نبود پذیرش قانونی و حقوقی:
در حال حاضر، نهادهای قضایی و دولت‌ها، داده‌های توافقنامه‌های هوشمند را به‌رسمیت نمی‌شناسند. به‌عنوان مثال، مالکیت خانه روی توافقنامه هوشمند در حال حاضر برای دادگاه‌ها قابل تصدیق نیست.
نبود بلوغ کافی:
توافقنامه‌های هوشمند بلاک‌چینی هنوز در مراحل ابتدایی خود هستند و قطعاً برای یادگیری بیشتر درباره پیچیدگی‌های آن‌ها و نحوه استفاده از آن‌ها در صنایع مختلف، زمان و تجربه لازم است.
کلاه برداری های مرتبط با قرارداد های هوشمند
توافق هوشمند، توافق برنامه‌نویسی‌شده بر پایه بلاک چین است که تمام اصول توافق را بررسی کرده و بدون واسطه، توافق را اجرا می‌کند؛ این توافق‌ها مزایایی از قبیل سرعت، کارایی مالی، شفافیت و امنیت را فراهم می‌آورند، اما متأسفانه برخی افراد با سوءاستفاده از این توافق‌ها، سعی در کلاهبرداری دارند. به طور کلی، می‌توان چند نکته را برای تشخیص توافق هوشمند نادرست مطرح کرد:
اگر توافق هوشمندی هزینه‌ای را بدون ارائه محصول یا خدمات با عنوان سرمایه‌گذاری دریافت کند و به جای آن طرح هرمی ارائه دهد؛ احتمالاً کلاهبرداری است.
اگر توافق هوشمندی سود غیرمعقول و ثابت را به طور روزانه یا ماهانه وعده دهد، باید محتاط عمل کرد؛ زیرا این نوع توافق‌ها معمولاً پول نفر جدید را به عنوان سود به نفر قبلی پرداخت می‌کنند و در نهایت کلاهبرداری می‌شوند.
اگر توافق هوشمندی منبع کدهای خود را منتشر نکرده باشد، نباید به آن اعتماد کرد. زیرا شما نمی‌توانید بفهمید که توافق چگونه عمل می‌کند و آیا شامل توابع خطرناک یا غیرقانونی است یا خیر.
برای پیشگیری از کلاهبرداری در توافق‌های هوشمند، بهتر است قبل از سپرده‌گذاری پول، تحقیقات لازم را درباره توافق، سازنده آن، منبع کدهای آن و نظرات دیگران درباره آن انجام داد؛ همچنین تنها مقداری پول را سپرده کنید که توانایی تحمل خسارت آن را دارید و در صورت شک به صحت توافق، اقدام به انجام آن نکنید.
جمع بندی
قراردادهای هوشمند یکی از فناوری‌های نوینی هستند که از قراردادهای سنتی و کاغذی به شدت متمایزند. این قراردادها، با امکانات برنامه‌نویسی‌شده بر بستر بلاک‌چین، امکان اجرای خودکار و بدون دخالت انسانی را فراهم می‌کنند. یکی از مهمترین ویژگی‌های آن‌ها این است که پس از اجرا، امکان تغییر و دستکاری شرایط توسط هیچ فرد یا نهادی وجود ندارد.
قراردادهای هوشمند، در زمینه‌های مختلفی از جمله سلامت، بیمه، رای‌گیری، عرضه اولیه سکه، زنجیره تامین و کسب و کارها مورد استفاده قرار می‌گیرند و مزایا و کاربردهای گسترده‌ای دارند. این ابزارهای نوآورانه به طور قابل توجهی تاثیرگذاری بر صنعت رمزارزها داشته‌اند و به آن‌ها ابزارهایی مناسب برای تحول و انقلاب فراهم کرده‌اند.
قطعاً، قراردادهای هوشمند در تعامل با بلاک‌چین پتانسیل زیادی برای تحول در تمامی زمینه‌های جامعه دارند. این ترکیب می‌تواند در ایجاد اپلیکیشن‌ها و خدماتی که به جامعه ارائه می‌شوند، نقش مهمی ایفا کند. با این حال، تنها زمان نشان خواهد داد که این فناوری‌های نو چقدر موفق خواهند بود و آیا توانایی غلبه بر موانع مختلفی که از جمله پذیرش و گسترش آن‌هاست، را دارند یا خیر.
دیدگاهتان را بنویسید