بازارهای نوظهور و جریان‌های سرمایه

1. درک بازارهای نوظهور

بازارهای نوظهور اقتصادهایی هستند که از سیستم‌های کم‌درآمد و مبتنی بر منابع به ساختارهای پیشرفته‌تر، صنعتی و خدماتی منتقل می‌شوند. آن‌ها معمولاً ویژگی‌های زیر را به اشتراک می‌گذارند:

ویژگی‌های کلیدی

نرخ‌های رشد اقتصادی بالا در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته.

شهرنشینی سریع و گسترش صنعتی.

وابستگی قابل توجه به سرمایه‌گذاری خارجی برای تأمین مالی رشد.

بازارهای مالی در حال توسعه اما شکننده — معمولاً کم‌عمق و مستعد نوسانات.

در معرض چرخه‌های اقتصادی جهانی، تغییرات نرخ بهره و شوک‌های قیمت کالاها.

بازار مصرف‌کننده در حال رشد، ناشی از افزایش درآمدها و قدرت جمعیتی.

این ویژگی‌ها بازارهای نوظهور را به مقاصد جذاب اما پرریسکی برای سرمایه جهانی تبدیل می‌کند.

2. جریان‌های سرمایه چیست؟

جریان‌های سرمایه به حرکت پول برای سرمایه‌گذاری، تجارت یا تولید کسب‌وکار در کشورهای مختلف اشاره دارد. برای بازارهای نوظهور، جریان‌های سرمایه حیاتی هستند زیرا بر:

نرخ‌های ارز

نرخ‌های بهره

بازارهای سهام و اوراق قرضه

نرخ تورم

رشد اقتصادی

ثبات مالی

ورود سرمایه به بازارها نقدینگی می‌آورد و آن‌ها را تقویت می‌کند، در حالی که خروج‌ها فشار بر ارزها و کاهش ظرفیت سرمایه‌گذاری را به همراه دارد.

3. انواع جریان‌های سرمایه در بازارهای نوظهور

سرمایه‌گذاران جهانی از طریق چندین کانال در بازارهای نوظهور شرکت می‌کنند:

الف. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI)

FDI شامل سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت مانند تأسیس کارخانه‌ها، خرید شرکت‌ها یا ساخت زیرساخت‌ها است. این پایدارترین نوع سرمایه است زیرا:

شغل ایجاد می‌کند

فناوری به ارمغان می‌آورد

بهره‌وری را افزایش می‌دهد

کمتر احتمال دارد در بحران‌های کوتاه‌مدت خارج شود

کشورهایی مانند هند، ویتنام و مکزیک به دلیل گسترش‌های تولیدی و سیاست‌های دولتی مطلوب به مقاصد اصلی FDI تبدیل شده‌اند.

ب. سرمایه‌گذاری پرتفوی خارجی (FPI)

جریان‌های پرتفوی شامل سرمایه‌گذاری در:

سهام

اوراق قرضه

صندوق‌های مشترک

ETFها

این‌ها کوتاه‌مدت و بسیار حساس به نرخ‌های بهره جهانی، احساسات و شرایط نقدینگی هستند.
FPI می‌تواند به سرعت در دوره‌های صعودی وارد شود و در زمان عدم قطعیت خارج شود، که آن را به پرنوسان‌ترین دسته جریان‌های سرمایه تبدیل می‌کند.

ج. وام‌های تجاری خارجی (ECB)

شرکت‌ها یا دولت‌ها از وام‌دهندگان بین‌المللی برای تأمین مالی:

پروژه‌های زیرساختی

برنامه‌های گسترش

هزینه‌های دولتی

در حالی که ECB به تأمین نیازهای سرمایه کمک می‌کند، وام‌گیری بیش از حد آسیب‌پذیری بدهی خارجی را افزایش می‌دهد.

د. حواله‌ها

بازارهای نوظهور بزرگ مانند هند، فیلیپین و مکزیک حواله‌های قابل توجهی از کارگران خارج از کشور دریافت می‌کنند. حواله‌ها پایدار، ضدچرخه‌ای و از مصرف داخلی حمایت می‌کنند.

4. چرا جریان‌های سرمایه به سمت بازارهای نوظهور حرکت می‌کنند؟

سرمایه‌گذاران جهانی به بازارهای نوظهور به دلایل زیر سرمایه‌گذاری می‌کنند:

1. بازده بالاتر سرمایه‌گذاری

بازارهای نوظهور معمولاً:

رشد بالاتر GDP

پیش‌بینی‌های بهتر از درآمدهای شرکتی

بازده‌های جذاب اوراق قرضه

در یک جهان با بازده پایین، دارایی‌های EM جذاب می‌شوند.

2. مزیت جمعیتی

جمعیت جوان رشد مصرف را تحریک می‌کند و فرصت‌های بازار را گسترش می‌دهد.

3. اصلاحات ساختاری

خصوصی‌سازی، اصلاحات مالیاتی، دیجیتالی‌سازی و بهبودهای بخش مالی سرمایه‌های بلندمدت را جذب می‌کند.

4. چرخه‌های کالا

کشورهای غنی از منابع (برزیل، اندونزی، آفریقای جنوبی) در زمان رونق کالاها سرمایه جذب می‌کنند.

5. پتانسیل افزایش ارزش ارز

سرمایه‌گذاران نه تنها از بازده بازار بلکه از افزایش ارزش ارزهای EM در دوره‌های پایدار نیز بهره‌مند می‌شوند.

5. چه عواملی باعث خروج سرمایه از بازارهای نوظهور می‌شود؟

در حالی که ورودها خوش‌بینی به همراه دارند، خروج‌ها می‌توانند بحران‌ها را تحریک کنند. عوامل کلیدی شامل:

1. تغییرات نرخ بهره جهانی (به ویژه نرخ‌های ایالات متحده)

زمانی که فدرال رزرو ایالات متحده نرخ‌های بهره را افزایش می‌دهد:

دلار تقویت می‌شود

ارزهای EM تضعیف می‌شوند

سرمایه‌گذاران وجوه را از EM به خزانه‌داری ایالات متحده منتقل می‌کنند

این "پرواز به سمت ایمنی" نقدینگی EM را تخلیه می‌کند.

2. عدم قطعیت در بازارهای مالی

رویدادهایی مانند:

بحران‌های بدهی بازارهای نوظهور

اصلاحات بازار سهام

تضعیف ارز

خروج‌های سریع پرتفوی را ایجاد می‌کند.

3. خطرات ژئوپلیتیکی

جنگ‌ها، بی‌ثباتی سیاسی، انتخابات، تحریم‌ها یا عدم پیش‌بینی سیاست‌ها سرمایه‌گذاران را می‌ترساند.

4. نوسانات قیمت کالا

صادرکنندگان کالا در زمان کاهش قیمت‌های جهانی آسیب می‌بینند و منجر به خروج سرمایه‌گذاران خارجی می‌شود.

5. دلار قوی

افزایش دلار بار بدهی خارجی را برای EMها افزایش می‌دهد و خروج‌ها را تحریک می‌کند.

6. تأثیرات جریان‌های سرمایه بر بازارهای نوظهور

جریان‌های سرمایه به طور مثبت و منفی بر شرایط اقتصادی تأثیر می‌گذارند.

تأثیرات مثبت
1. افزایش سرمایه‌گذاری و رشد

سرمایه خارجی:

زیرساخت

تولید

املاک

فناوری

بازارهای مالی

این امر توسعه اقتصادی را تسریع می‌کند.

2. حمایت از ارز داخلی

ورودهای پایدار ارز را تقویت می‌کند و هزینه‌های واردات را کاهش می‌دهد.

3. بهبود عمق بازارهای مالی

سرمایه‌گذاران خارجی نقدینگی را در بازارهای سهام و اوراق قرضه افزایش می‌دهند و آن‌ها را کارآمدتر می‌کنند.

4. بهبود ادغام جهانی

جریان‌های سرمایه بازارهای نوظهور را به بازارهای جهانی متصل می‌کند و روابط تجاری و سرمایه‌گذاری را بهبود می‌بخشد.

تأثیرات منفی
1. نوسانات ارز

خروج‌های ناگهانی ارز را تضعیف کرده و ممکن است منجر به تورم شود.

2. حباب‌های دارایی

ورودهای بیش از حد قیمت‌های سهام یا املاک را فراتر از اصول افزایش می‌دهد.

3. آسیب‌پذیری بدهی خارجی

وام‌گیری به ارز خارجی کشورها را در معرض ریسک تجدید مالی قرار می‌دهد.

4. بی‌ثباتی مالی

خروج‌های سریع ممکن است بحران‌های:

بانکی

مسائل تراز پرداخت

سقوط بازار را تحریک کند.

نمونه‌هایی شامل بحران مالی آسیایی (1997) و تنش‌های کاهش (2013) است.

7. مدیریت جریان‌های سرمایه: ابزارهای سیاستی برای بازارهای نوظهور

بازارهای نوظهور ترکیبی از استراتژی‌ها را برای مدیریت نوسانات جریان‌های سرمایه به کار می‌برند:

1. ذخایر ارزی

نگهداری ذخایر FX کافی به محافظت از ارز در برابر خروج‌ها کمک می‌کند.

2. مقررات کلان‌پروانه‌ای

دولت‌ها ممکن است محدودیت‌هایی بر:

وام‌گیری خارجی

کنترل‌های سرمایه کوتاه‌مدت

حدود اهرم در بخش بانکی

این‌ها ریسک سیستماتیک را کاهش می‌دهند.

3. نرخ‌های ارز انعطاف‌پذیر

اجازه دادن به ارزها برای تنظیم، شوک‌های خارجی را جذب می‌کند.

4. انضباط مالی

کاهش کسری‌ها اعتماد سرمایه‌گذاران را بهبود می‌بخشد.

5. تشویق FDI به جای FPI

FDI پایدار و بلندمدت است؛ بازارهای نوظهور سیاست‌هایی را برای جذب بیشتر آن طراحی می‌کنند.

6. تأمین مالی دوجانبه و چندجانبه

شراکت با IMF، بانک جهانی یا گروه‌های منطقه‌ای شبکه‌های ایمنی را فراهم می‌کند.

8. آینده جریان‌های سرمایه در بازارهای نوظهور

با تکامل سیستم‌های مالی جهانی، چندین روند آینده در حال شکل‌گیری مسیر جریان‌های سرمایه هستند:

1. دیجیتالی‌سازی و رشد فین‌تک

اقتصادهای دیجیتال مانند هند و اندونزی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی متمرکز بر فناوری را جذب خواهند کرد.

2. نزدیک‌سازی و تغییرات زنجیره تأمین

شرکت‌هایی که تولید را از چین دور می‌کنند، از اقتصادهایی مانند ویتنام، مکزیک و هند بهره‌مند خواهند شد.

3. سرمایه‌گذاری پایدار

اوراق قرضه سبز و صندوق‌های ESG در حال افزایش هستند و جریان‌ها را به پروژه‌های دوستدار محیط زیست در بازارهای نوظهور منحرف می‌کنند.

4. افزایش بازارهای سرمایه داخلی

سرمایه‌گذاران محلی در حال تبدیل شدن به بازیگران قوی هستند و وابستگی به جریان‌های خارجی را کاهش می‌دهند.

نتیجه‌گیری

بازارهای نوظهور و جریان‌های سرمایه به شدت به هم مرتبط هستند. بازارهای نوظهور به سرمایه جهانی برای رشد و توسعه وابسته‌اند، در حالی که سرمایه‌گذاران به بازارهای نوظهور برای بازده بالاتر وابسته‌اند. با این حال، این رابطه ذاتاً ناپایدار است. ورودها رشد را افزایش می‌دهند، ارزها را تقویت می‌کنند و بازارهای مالی را عمیق‌تر می‌کنند، اما خروج‌ها می‌توانند بی‌ثباتی ایجاد کنند، فشار بر نرخ‌های ارز وارد کنند و بحران‌ها را تحریک کنند.

مدیریت جریان‌های سرمایه از طریق سیاست‌های صحیح، حکمرانی پایدار و اصلاحات بلندمدت برای رشد پایدار ضروری است. با گذر از تحولات تکنولوژیکی، تغییر زنجیره‌های تأمین و تغییر دینامیک‌های ژئوپلیتیکی، بازارهای نوظهور همچنان در مرکز جریان‌های سرمایه‌گذاری جهانی خواهند بود و فرصت‌ها و ریسک‌ها را به طور یکسان ارائه می‌دهند.